Vermoeidheid na een treinreis.

Enige mate van vermoeidheid na afloop van de dagelijkse beslommeringen is heel normaal. Maar soms verwacht men in de verste verte niet moe te zullen worden. Dit om de doodeenvoudige reden dat men meent zich nauweljks te hebben ingespannen. Dat wil zeggen dat men er van overtuigd is dat men zowel fysiek, als wel psychisch, geen inspanningen heeft verricht die op afdoende wijze die vermoeidheid zouden kunnen verklaren. Een gegeven dat voor een dergelijke situatie bijna symbolisch kan worden genoemd, is de vermoeidheid die zich voordoet na afloop van een treinreis. Dus met name na een treinreis, hoewel die situatie zich niet expliciet alleen na een treinreis voordoet, maar ook wel na een reis in andere vervoersmiddelen.

De duidelijke en voor degene die het meemaakt, zo intense vermoeidheid die men op een dergelijk moment bij zichzelf gewaar kan worden, is voor degene die het ervaart vaak onverwacht en moeilijk te bevatten. 'Hoe komt dat toch?', zal bijna iedereen die dat meemaakt, zich weleens hebben afgevraagd. 'Waarom word ik waarachtig toch zo moe van enige uren stil zitten in een snel voortrazende trein?' Het kan niet komen van het zitten op zich. Want normaliter zit men toch ook wel enige urenlang ergens rustig op een stoel. Dus zo vreemd is dat niet! Na bijvoorbeeld een klein aantal uren achterelkaar aan het bureau te hebben zitten werken, is men zo langzamerhand allicht wel toe aan wat lichaamsbeweging. Dat is heel normaal! Maar men is dan doorgaans nog wel gewoon tot allerlei andere bezigheden in staat. De afmattende vermoeidheid die men gewoonlijk na een treinreis ervaart, lijkt dus niet alleen van het langdurende zitten te komen. Er moet beslist een andere verklaring zijn welke die zich zo frequent manifesterende vermoeidheid kan verklaren.

Vermoeidheid is in de medische diagnostiek een belangrijk symptoom voor het onderkennen van een ziekte. Zo belangrijk zelfs dat het er op lijkt dat men het om medische redenen tot mystificatie, met een min of meer verhullende naam is gaan benoemen. En wel in dit geval, met de Latijnse naam: 'Ianitie'. Dit vaak zo significante ziektesymptoom speelt in ieder geval een rol bij de diagnostiek van zomaar een veertigtal verschillende ziektes. Uiteenlopend van depressie tot anemie en tot verschillende vormen van ongeremde celgroei.

Maar van mensen die met de trein op reis gaan, verwacht men niet meteen dat zij dat doen omdat zij de één of andere ziekte onder de leden hebben. Het is dus niet zo voor de hand liggend dat de oorzaak van de vermoeidheid, welke na een treinreis wordt ervaren, gelegen is in een ziekte welke die bepaalde persoon onder de leden heeft. Wat wel een rol kan spelen bij de vermoeidheid, die mensen na een lange treinreis bij zichzelf kunnen waarnemen, is de leeftijd die men heeft. Oudere mensen zijn sowieso eerder moe dan dit het geval is bij jongere mensen. Maar een factor die wat dat betreft ook sterk meespeelt, is het gegeven dat oudere mensen, veel vaker dan jongere mensen, de behoefte hebben aan een middagslaapje. Het missen van dat middagslaapje, als gevolg van de reis die men maakt, kan vanzelfsprekend tot vermoeidheid leiden. 'Maar in de trein heeft men ruimschoots de gelegenheid om even te gaan slapen', zult u wellicht naar voren brengen. Dat is op zich wel waar, maar er zijn een aantal redenen waardoor dat er in de praktijk niet zo van komt.

Dat zijn de volgende redenen:

• Met name bij mensen die in hun eentje reizen speelt de vrees een belangrijke rol dat men niet wakker blijkt te zijn geworden op het moment dat men bij het station van zijn bestemming is aangekomen.
• Bij mensen die tijdens hun reis de neiging hebben om in slaap te vallen, speelt de vrees voor 'decorumverlies' een belangrijke rol, bij de poging om te voorkómen dat men zich ook werkelijk ''in Morpheus armen overgeeft''. Veel mensen weten bijvoorbeeld van zichzelf dat zij vaak met de mond open slapen, of dat zij bij tijd en wijle tijdens het slapen gaan kwijlen, of dat zij tijdens het slapen al gauw gaan snurken.
• Iemand die reist, heeft vaak ook persoonlijke spullen bij zich. Spullen die men toch liever niet kwijt wil raken. Dat gegeven speelt uiteraard vooral een belangrijke rol als men in zijn eentje reist.
• Het contact met de medepassagiers kan een treinreis dermate waardevol maken, dat men dat liever niet wil gaan missen door te gaan slapen. Het aangaan van een gesprek, vooral als het een intrigerend gesprek betreft, onderdrukt de slaperigheid sowieso.
• Het tijdens de treinreis aanschouwen van de medepassagiers en het beleven van de wijze waarop die medepassagiers in het leven staan, of in het leven lijken te staan, kan dermate leuk en onderhoudend zijn, dat de alertheid die daar voor nodig is de eventuele slaperigheid op afstand zal gaan houden.
• De harde muziek die via de oordopjes in flink wat oren binnenkomt, zal de kans dat men tijdens de reis indommelt ook gaan minimaliseren.
• De kans dat de conducteur op zeker moment langskomt om de plaatsbewijzen te controleren, doet ook al geen goed aan de verschijning van het zandmannetje dat als Klaas Vaak bekend staat
• Het feit dat men tijdens het reizen in een trein niet languit kan gaan liggen, doet ook geen goed aan het eventuele voornemen om even lekker van de rust in de trein te gaan genieten, door te gaan slapen.
• Als men thuis gaat liggen om te gaan slapen, zal men al gauw de behoefte voelen om een deken, of om de één of andere plaid over zich heen te gaan trekken, maar tijdens het maken van een teinreis is dat 'not done'. En bovendien heeft men een dergelijk bedekkend kleedje dan gewoonlijk ook niet bij de hand.

Kortom: de meest geëigende manier om het er (door het nemen van 'a short nap') tijdens een treinreis eens lekker van te nemen, stuit in de praktijk op praktische bezwaren. De vermoeidheid die mensen bijvoorbeeld na een treinreis zo algemeen ervaren, kan dus wel degelijk ook te maken hebben met een tekort aan slaap. Tenminste voorzover die vermoeidheid zich voordoet in combinatie met slaperigheid. En dat laatste is vaak ook wel degelijk het geval. De zich na een treinreis alom manifesterende moeheid kan dus wel degelijk alleen op het conto van slaaptekort worden geschreven. Bij mensen waarbij zich op zeker moment een slaaptekort voordoet, zal er door de ophoping van adenosine slaperigheid voordoen. Dit is een bijproduct van de cellulaire stofwisseling. Als slaaptekort zich voordoet bij mensen die om de één of andere reden trachten te voorkómen dat ze diep in slaap zullen gaan vallen, kan dat weleens niet alleen de oorzaak zijn van de opvallende psychische vermoeidheid, maar ook van de hier beschreven fysieke vermoeidheid na een reis die men met de trein heeft gemaakt. Maar dan moet men zich wel afvragen waarom die vermoeidheid zich met name na een treinreis manisfesteert. Heeft men na een treinreis mogelijk zelfs behoefte aan meer slaap dan normaal het geval is? En als dat zo is: 'Wat is dan toch de trigger die ertoe aanzet dat men in die omstandigheid meer de behoefte voelt om te gaan slapen? Zou dat te maken kunnen hebben met het voortdurende 'keboenk-keboenk-keboenk-geluid' dat men iedere keer schijnt te horen wanneer de wielen van de trein de verschillende aanzettingen in de treinrails passeren? Dat zou kunnen, maar tegenwoordig is dat nauwelijks meer het geval omdat momenteel, algemeen gebruikelijk, voegloze rails voor de treinen worden aangelegd.

Jonge kinderen die men een tijdlang meeneemt in de auto, vallen ook betrekkelijk snel in slaap. Dat is een dergelijk normaal verschijnsel dat vrijwel niemand zich zal afvragen waardoor kinderen in die omstandigheid zo gemakkelijk in slaap vallen. Voor de ouders die na een autorit die kinderen dienen wakker te maken, is het ook vreemd dat die kinderen op zeker moment, bij het wakker maken, vaak zó luidkeels protesteren dat het lijkt dat men hen iets vervelends heeft aangedaan. Nog een tijdlang daarna zullen die kinderen verschijnselen vertonen waaruit men kan opmaken dat ze last van vermoeidheid hebben. En dat is dan eigenlijk maar vreemd, omdat ze vaa lang achterelkaar hebben kunnen uitrusten. 'Hoe kan het, dat die kinderen dan tóch niet genoeg uitgerust lijken te zijn?', zal menige vader, of moeder, zich in die omstandigheid afvragen. 'Verschilt die situatie eigenlijk wel zoveel van wat volwassen mensen ervaren als zij een treinreis meemaken?', zal men zich afvragen. Nee, de oorzaak van die vreemde vermoeidheid van jonge kinderen lijkt grotendeels overeen te stemmen met de oorzaak van de vreemde vermoeidheid van volwassen mensen na een lange treinreis.

Iets waar vele mensen (en vooral kinderen) bij vervoer in de auto mee worden geconfronteerd, is wagenziekte. Omdat wagenziekte zich ook in andere vervoermiddelen kan voordoen, spreekt men in medische kringen, wat wagenziekte betreft, van kinetose, ofwel: reisziekte. Reisziekte omvat onder anderen ook zeeziekte; luchtziekte en ruimteziekte. Deze drie vormen van onwel zijn, doen zich dus respectievelijk voor in een boot op zee, in een vliegtuig in de lucht en in een ruimtevaartuig in de lucht. Eén van de meest onverwachte verschijnselen welke zich bij al dit soort vormen van reisziekte voordoen, is weer die merkwaardige en onverwachte vorm van vermoeidheid. Het lijkt erop dat de hersensignalen tijdens al die vormen van reizen dusdanig verstoord raken, dat zij die vreemde vormen van vermoeidheid in de hersenen doen registreren. Met name de invloed op het vestibulaire orgaan in de hersenen, die van het reizen uitgaat, is evident. Het vermoeide gevoel, wat in die omstandigheden over mensen heen komt, lijkt een effectief verdedigingsmiddel tegen de kinetose te zijn. Een verdedigingsmiddel wat vooral bij jonge kinderen goed werkt. Maar als men jonge kinderen uit de slaap vandaan haalt, dan komt dat nare gevoel vanwege de kinetose vanzelfsprekend wel meteen weer bovendrijven bij die kinderen.

Mensen die zeer snel moe worden en in slaap vallen in een rijdende trein, kunnen overigens ook weleens behoren tot de categorie van mensen die lijden aan het zogenaamde Sopite-syndroom. Dat is een neurologische aandoening, die er voor zorgt dat men sneller moe en afgedraaid raakt wanneer men in beweging is en welke wellicht aan de basis staat van de vele vormen van kinetose. Bij mensen die in hun jeugd gewoonlijk misselijk werden in een draaimolen, of op het bolvormige en liggende 'draaiend rad' in de speeltuin, zal mogelijk dat zogenaamde Sopite-syndroom een rol van betekenis kunnen spelen, bij de verklaring van hun vreemde vermoeidheid bij het maken van een lange treinreis.

Maar de vermoeidheid die men na een treinreis ervaart, heeft in ieder geval voor een deel ook te maken met een gebrek aan lichaamsbeweging op de tijden dat men reist. Het feit dat de vreemde lichamelijke vermoeidheid, die men na een treinreis ervaart, geheel over lijkt te zijn gegaan zodra men op een dergelijk moment een tijdlang op een intensieve manier voor lichaamsbeweging heeft gezorgd, lijkt er in ieder geval op te wijzen dat de oorzaak van die vermoeidheid in ieder geval ook op een gebrek aan lichaamsbeweging is geënt. Een ander gegeven is daar echter mee in tegenspraak. Het gegeven namelijk dat men tijdens een normale slaap, in de nacht, ook vrijwel geen lichaamsbeweging krijgt. Dit terwijl men daar normaliter tóch voldoende uitgerust van wakker zal blijken te worden.

De grote spieren van de ledematen relaxeren tijdens de slaap op zeker moment echter volledig. Dat is het grote verschil met de toestand van de min of meer alerte (en dus oppervlakkige) slaap tijdens een treinreis. Die alerte wijze van slapen zou dan ook wel eens de oorzaak kunnen zijn van het feit dat men na die slaapperiode vaak een vermoeid gevoel in de spieren van de ledematen blijft houden. En dan met name in de grote spieren van de benen.

N.B. Om nogmaals de informatie over dit onderwerp te lezen, kunt u ook op de volgende link gaan klikken.