Hypnagogie

Hypnagogie is een reeds lang bestaande term voor een zeer bijzondere staat van bewustzijn, een staat van bewustzijn die ervaren wordt in de periode tussen het nog wakker zijn en het werkelijk in slaap vallen in. De term hypnagogie betekent: 'aan de slaap voorafgaand'. Naast het normale slapen tijdens de nacht ondergaan wij ook overdag korte momenten van slaap. Dit schemergebied tussen tussen waken en slapen in is de toestand van hypnagogie. Deze gaat vaak geheel aan ons voorbij, zonder dat wij dit bemerken.

Tijdens zo'n periode wil het nog weleens gebeuren dat de spieren zich reeds zijn gaan ontspannen, terwijl de hersenen zover nog niet zijn. Die reactie kan zo hevig zijn, dat het lichaam en het bed waarop men ligt, heftig heen en weer schudden. Hetgeen bekend staat als 'hypnagoge schok'. Gedurende die tijd lijkt men geen baas meer te zijn over zijn/haar eigen lichaam. Na een korte periode wordt men dan ofwel weer helemaal wakker, of men valt in slaap. En dit zonder dat men er dan zelf invloed op heeft. Als de spieren stil langs het lichaam liggen, denken de wakkere hersenen dat het lichaam valt. Als reactie daarop spant het lichaam alle spieren aan om het lichaam overeind te houden. Dit ervaart men dan als een schok in de ledematen en men schrikt wakker.

Toen een tiental luchtvaartpiloten tijdens lange vluchten door slaapwetenschappers werd bestudeerd, deden die bij elk van hen de verontrustende ontdekking dat ze op verschillende momenten tijdens de vlucht in slaap waren gedommeld. Of tenminste zo goed als en zonder dat ze dat merkten. Het abrupte gevoel tijdens de slaap dat men valt, is in feite ook een hypnagoge schok. Een dergelijke hypnagoge schok wordt ook wel een myoclonische schok genoemd.

Bij een myoclonische aanval trekken de spieren in de armen en/of in de benen plotseling samen, waardoor schokjes optreden. Meestal blijft men wel bij bewustzijn. Soms is het bewustzijn kort verstoord, maar dat valt bijna nooit op. Het lijkt er in het vóórkomende geval op dat men minutenlang uitgeschakeld is geweest. Maar de betreffende periode duurt in werkelijkheid echter meestal maar een paar seconden. Het lijkt er op dat deze reactie van ons lichaam uit de tijd stamt dat wij mensen nog in nesten in de bomen sliepen en dat wij hiermee in staat waren om te voorkómen dat wij uit die boomnesten vandaan vielen.

In ieder geval is het raar dat, hoe diep wij ook slapen, ofwel hoeveel wij ook woelen, wij vrijwel nooit uit bed vallen. Zelfs niet uit onbekende bedden in een hotelkamer. Wij hebben ons tijdens onze slaap volledig afgesloten van de wereld, maar een innerlijke wachter registeert waar de rand van het bed is en laat niet toe dat wij daaroverheen rollen. Mensen zijn ook heel goed in staat om op een gegeven tijdstip zonder wekker wakker te worden. Een deel van ons lichaam lijkt tijdens onze slaap de buitenwereld in de gaten te houden, zelfs tijdens het ondergáán van een hele diepe slaap.

Ongeveer een derde van onze levenstijd spenderen wij aan slapen. Het is duidelijk een zeer actief proces, dat een essentieel onderdeel van ons leven vormt. Het vult de energie van de slaper aan, het verlaagt diens stress en het herstelt diens spieren en cellen. Als men goed slaapt is men overdag scherper en voelt men minder stress. De stofwisseling werkt dan beter en men heeft dan minder kans op chronische aandoeningen. Slapen is zondermeer belangrijk voor de gezondheid van de mens.