Decorumverlies

Bij ziektebeelden die van invloed zijn op het functioneren van de hersenen, vertonen mensen soms dermate ongewenst gedrag dat het die mensen en de andere andere mensen uit hun omgeving in verlegenheid brengt. De betreffende mensen kunnen dan door hun optreden hun uiterlijke waardigheid verliezen. In de maatschappelijke omgang is het van belang dat mensen zich voldoende welgevoegelijk gedragen. Dat houdt in dat zij gedrag vertonen dat aan de sociale omgeving van dat moment is aangepast. Het woord decorum heeft dus met menselijke waardigheid te maken. En decorumverlies slaat als gevolg daarvan op het achterwege blijven van de zo normale wellevendheid (en dan in zoverre dat het andere mensen doet schamen). Door het doen en laten van die eerst genoemde categorie mensen worden zij dus in verlegenheid gebracht. Mensen die regelmatig met het decorumverlies van andere mensen in aanraking komen zijn de verzorgsters in een verpleegtehuis, of in een verzorgingstehuis, omdat in dergelijke instellingen doorgaans relatief veel patiënten worden opgenomen die geestelijk niet meer al te helder zijn. Ook in een doorsnee verzorgingstehuis zal men veel van dit soort patiënten kunnen aantreffen.

Voor het personeel dat met dergelijke cliënten heeft te stellen, is dit een vervelende bijkomstigheid van hun vak. Men moet dan ook veel respect hebben voor het geduld waarmee dit personeel met de cliënten omgaat. Mannelijke cliënten die bijvoorbeeld in aanwezigheid van een personeelslid van een dergelijke instelling hun roede tevoorschijn halen, kunnen voor grote ontsteltenis onder het personeel zorgen. Dat komt niet in het minst omdat het door mannen naar voren halen van een dergelijk lichaamssdeel ook meteen de alarmbellen bij het personeel zal doen rinkelen. Want aan een eventuele verkrachting gaat in algemene zin nu eenmaal vaak het plotseling tevoorschijn halen van het genoemde geslachtsdeel vooraf. De lading die deze ervaring voor een vrouwelijk personeelslid heeft, is om die reden reeds veel groter dan deze ooit bij een mannelijk personeelslid zal hebben. Het zomaar naar voren halen van het geslachtsdeel is dus iets wat heftige beroering onder het personeel van een dergelijk tehuis naar voren kan brengen. Maar van de andere kant is dat gedrag van die mensen ook wel te begrijpen. De patiënten leven soms ook dermate lang in dit soort tehuizen, dat er een zekere vervlakking van hun emoties gaat optreden. Een vervlakking die dit soort uitwassen in het gedrag wel enigszins zal kunnen verklaren.

Bij een geheugenziekte als dementie komt decorumverlies óók betrekkelijk veel voor. Mensen met dit ernstige ziektebeeld moet men dan ook zeer gedienstig en vriendelijk benaderen. Niemand die in deze omstandigheden verkeert, verdient het om in die situatie met een beschimpend optreden van een verzorgster te worden geconfronteerd.

Decorumverlies moet echter niet worden verward met datgene wat bekend staat als grensoverschrijdend gedrag. Daarbij is de patiënt zich wel degelijk en bij zijn volle verstand bewust van de onaangepaste aard van diens gedrag. Maar dan ontbreekt het de patiënt vaak alleen aan de normale, ermee gepaard gaande, remming. Dit komt ondermeer voor bij zeer bepaalde persoonlijkheidsstoornissen. Namelijk stoornissen in de persoonlijkheid die het normale functioneren hinderen, zoals: het hebben van een gebrek aan empathie, de neiging tot liegen en bedriegen en het hebben van verlatingsangsten.

Het decorumverlies van ouderen kan er ook toe leiden dat ze bitser, kwetsender en botter worden in zowel hun opmerkingen; in hun reacties en in hun antwoorden op vragen. Hun verstand filreert dan niet langer effectief genoeg de opkomende gedachten. Net als bij een kind, wordt de mening impulsief, onverbloemd en ongevraagd uitgesproken. Het spaarzame bezoek dat deze mensen van familie en kennissen krijgt, wordt daardoor alleen nog maar minder. Toch moeten deze bezoekers zich realiseren dat dit geheel in lijn is met het decorumverlies waaraan de ouder wordende mens kan komen bloot te staan. En dat zij daar met veel begrip voor de situatie waarin ouderen verkeren, mee zullen moeten omgaan.